اگر چه مساله نابهنجاری امری نسبی است و از جامعه‌ای به جامعه دیگر متفاوت است. اما آنچه كه در این مبحث مطرح می‌باشد این است كه چه عواملی آسیب‌های اجتماعی را كاهش یا افزایش می‌دهد و به بیانی دیگر چگونه می‌توان آسیب‌های اجتماعی را در بین دانش آموزان كنترل كرد؟
تعریف آسیب اجتماعی :
آسیب‌های اجتماعی به مفهوم رفتاری است كه به طریقی با انتظارهای مشترك اعضای یك جامعه سازگاری ندارد و بیشتر افراد آن را ناپسند و نادرست می‌دانند در واقع هر جامعه از اعضای خود انتظار دارد از ارزش‌ها و هنجارها تبعیت كنند اما همواره عده‌ای پیدا می‌شوند كه پاره‌ای از این ارزش‌ها و هنجارها را رعایت نمی‌كنند، جامعه افرادی كه هماهنگ و همساز با ارزش‌ها و هنجارها باشند سازگار یا همنوا و اشخاصی را كه بر خلاف آنها رفتار می‌كنند ناسازگار یا نا همنوا می‌خواند از میان افراد نابهنجار كسی كه رفتار نابهنجارش زودگذر نباشد و دیرگاهی دوام آورد،كجرو یا منحرف نامیده می‌شود و رفتار او را انحراف یا آسیب اجتماعی می خوانند.
جامعه شناسی و جرم شناسی متوجه آن دسته از نقض هنجارهاست كه توسط عده‌ای زیادی از مردم گناه تلقی می‌گردد از این رو انحراف یا آسیب اجتماعی به رفتارهایی اطلاق می‌گردد كه هنجارهای اجتماعی را نقض كرده و در نتیجه از نظر تعداد بسیاری از مردم قابل نكوهش است.
گسترش روز افزون آسیب‌های اجتماعی) ترك تحصیل، فرار از مدرسه، اعتیاد، سرقت، تشكیل گروه‌های معارض و …) به وی‍‍‍‍‍‍‍‍زه در سال‌های اخیر در بین دانش آموزان وهمچنین شیوع مفسده‌های آشكار وپنهان، افزایش قابل توجه بزهكاری‌ها وكجروی‌های اجتماعی و آلودگی به مواد مخدر، به ویزه در میان جوانان و نوجوانان جامعه مستلزم تعمق و چاره اندیشی اساسی است.
بنا براين دهه 80 نقطه انفجار آسیب‌های اجتماعی بوده و ما نمی‌توانیم به جديت از كاهش یا برطرف كردن این آسیب‌ها صحبت كنیم، زیرا چنین كاری ممكن نیست و تنها راه چاره كنترل این آسیب هاست. تمام آسیب‌های اجتماعی میل به گسترش دارند كه اگر در شكل ساختاری به صورت جدی قصد پیشگیری داشته باشیم، شاید تا حدودی موفق شویم.
بنابراین انجام هرگونه برنامه ریزی و فعالیت در راستای كاهش آسیب‌های اجتماعی در بین نوجوانان جامعه از چند جهت ضروری است چرا كه از یك طرف با كاهش آسیب‌های اجتماعی ضریب امنیت اجتماعی بالا رفته ا ز طرف دیگر سرمایه ای كه به دلیل افت تحصیلی و فرار از مدرسه هزینه می‌شود كاهش می‌یابد، هزینه‌هایی كه صرف ایجاد امنیت در جامعه می‌گردد در امر آموزش و تعالی فرهنگی جامعه صرف می‌شود، پس می‌طلبد تا در راستای شناخت عوا مل كنترل كننده و كاهش دهنده آسیب‌های اجتماعی تلاش بیشتری كنیم.
به طور كلی دو نوع نگرش نسبت به آسیب‌های اجتماعی وجود دارد، یك نگرش كه عمدتا متوجه چگونگی جرائم و نفس بزه‌های اجتماعی، شیوع،گستردگی، عمق، شدت وآثار ناصواب آن است. صاحبان چنین نگرشی، بيشترین سهم خود را در جهت وضع قوانین گوناگون، ساخت زندان، مبارزه با كجروی‌ها و بالطبع مبارزات مجرمان به خصوص از طریق زندان صرف می‌كنند.
نگرش دیگر معطوف به خصیصه‌ها و توانایی‌های اجتماعی فرد بزهكار است كه مرتكب جرم می‌شود. در واقع در این نوع نگرش محور توجه انسان‌هایی‌اند كه به رغم مشابهت فراوان با بسیاری از همسالان خود از نظر شرایط اقتصادی، اجتماعی، به علل خاصی (عدم آشنایی كافی با مهارتهای اجتماعی) دچار آسیب پذیری اجتماعی می‌گردند، صاحبان چنین نگرشی دوست دارند تمام اندیشه و تلاش خود را متوجه شناخت عوامل پدید آیی رفتارهای آسیب‌زا نمایند وراه حل مسئله را در آموزش و ارتقای سطح آگاهی مهارت ها و انطباق پذیری اجتماعی فرد می‌دانند.
بر اساس دو نوع نگرش فوق الذكر می‌توان دو راه حل برای مسئله كاهش آسیب‌های اجتماعی مطرح كرد، راه حل اول كه اصطلاحا می‌توان آن را حل كوتاه مدت، سطحی و سخت افزاری نامید، به مواردی چون ساخت زندان، استخدام پلیس بیشتر، تشدید مجازات مجرمان و… به منظور مبارزه با مجرمان تاكید دارد در حالی كه راه حل دوم در مقابل راه حل اول قرار دارد و اصطلاحا راه حل دراز مدت، ریشه‌ای و نرم افزاری نامیده می‌شود به عواملی چون فرهنگ سازی، اجتماعی كردن، درونی كردن ارزش‌ها و هنجارهای جامعه از طریق آموزش مهارت‌های اجتماعی تاكید دا رد.
نتیجه گیری:
در واقع می‌توان چنین استنباط كرد كه ریشه اغلب آسیب پذیری‌های اجتماعی دانش آموزان را باید در عدم آشنایی كافی آنها با مهارت‌های اجتماعی دانست، به طوری كه نقطه ی كوری در رشد شخصیت دلخواه و اجتماعی جوانان وجود دارد وآن این است كه
 متاسفانه جوانان امروز خود را نشناخته‌اند وبه توان وقدرت فراوان خود باور ندارند، به علاوه از شرایط و
موقعیت اجتماعی خود آگاهی ندارند. مع الوصف بررسی نقش آموزش مهارتهای اجتماعی در كاهش آسیب‌های اجتماعی در مدارس ضروری است.
قبل از هر گونه پیشنهاد در مورد مدارس باید ابتدا وضعیت معلمان از نظر معیشتی اصلاح گردد و الا سایر مباحث در حد حرف باقی خواهد ماند.
پیشنهادات در باب راه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در مدارس:
- تدوین راه‌های ارتقای مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان
- توجه به مهارت‌های اجتماعی در برنا مه ریزی درسی
- نشان دادن تاثیرات مخرب دوستان نالایق و ناشایست و چگونگی قطع ا رتباط با آنان
-آموزش مهارت‌های زندگی نظیر دوست‌یابی و خود شناسی و كشف خود در محتوای آموزشی
- اجازه ابراز وجود به دانش آموزان از طریق دادن مسئولیت و استفاده از دیدگاه‌های آنان در مدرسه
- تقویت عزت نفس و احترام دانش آموزان توسط معلم (البته قبل از آن تقویت احترام سایرین و دانش آموزان به معلم باید انجام شود)
- تقویت ارزش‌های دینی دانش آموزان توسط معلمان
- تقویت ارزش‌های دینی در خانواده
- آموزش نه گفتن از كودكی در خانواده‌ها از طریق اهمیت دادن به ا ظهار نظر وی و شروع از موا رد كوچك و غیرمهم
گردآورنده: سرگرد معين رمضاني كارشناساس ارشد اداره آموزش و مشاركت عمومي معاونت اجتماعي پليس گيلان